ارزیابی مساحت خیس‌شدگی پیاز رطوبتی در سیستم آبیاری قطره‌ای سطحی و زیرسطحی با جریان پیوسته و پالسی

چکیده سابقه و هدف: کاهش منابع آبی و مصرف بهینه آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک، کارشناسان و دولتمردان در بخش کشاورزی را به سمت استفاده از سیستم‌های آبیاری با راندمان بالا مثل آبیاری قطره‌ای سطحی و زیر‌سطحی سوق داده است. سیستم آبیاری قطره‌ای زیر-سطحی به دلیل توزیع آب در داخل خاک و خشک باقی ماندن سطح خاک می‌تواند باعث کاهش تلفات تبخیر و افزایش راندمان شود. در طراحی آبیاری قطره‌ای سطحی و زیر‌سطحی، علاوه بر ابعاد پیاز رطوبتی که عامل اصلی در تعیین عمق نصب لاترال و فاصله لاترال‌ها و قطره‌چکان‌ها از یکدیگر می‌باشد، سطح خیس شده اطراف قطره‌چکان نیز از اهمیت ویژه‌ای برخودار است. اغلب مطالعات صورت گرفته مربوط به توزیع پیاز رطوبتی در سیستم آبیاری قطره‌ای با کاربرد پیوسته بوده و مطالعات اندکی روی مساحت خیس شده در سیستم آبیاری پالسی صورت گرفته است. پس در این تحقیق بیشتر به بررسی مساحت خیس شده در سیستم آبیاری قطره‌ای پالسی و عوامل تأثیر گذار بر روی آن پرداخته می‌شود. مواد و روشها: به منظور انجام این تحقیق از یک مدل فیزیکی از جنس پلی‌کربنات تخت به ابعاد 5/0×1×3 استفاده شد و آزمایشات بر روی سه نوع بافت خاک (سبک، متوسط و سنگین)، با سه نوع دبی قطره چکان (2، 4 و 6 لیتر در ساعت)، در سه عمق مختلف نصب قطره‌چکان (صفر، 15 و 30 سانتی‌متری) به انجام رسید. همچنین این آزمایشات برای دو نوع سیستم آبیاری پیوسته و پالسی صورت گرفت که در آبیاری پالسی، زمان قطع و وصل پالس‌ها مقادیر 30-30، 20-40 و 40-20 دقیقه در نظر گرفته شد که عدد اول زمان آبیاری و عدد دوم زمان استراحت سیستم در هر چرخه خواهد بود. یافته‌ها: نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که در سیستم قطره‌ای سطحی و زیرسطحی با جریان پالسی به ازای یک حجم آب مساوی در انتهای آبیاری بیشترین مساحت خیس شدگی پیاز رطوبتی پایین قطره‌چکان در بافت سبک مربوط به دبی زیاد می‌باشد و در بافت سنگین مربوط به دبی کم می‌باشد. نتایج تأثیر بافت خاک بر روی مساحت خیس‌شدگی نشان داد که در سیستم‌های قطره‌ای سطحی و زیرسطحی با کاربرد پیوسته و پالسی در تمام دبی‌های مورد بررسی در انتهای آبیاری، بیشترین مساحت خیس شدگی پیاز رطوبتی پایین قطره‌چکان مربوط به بافت سبک می‌باشد و کمترین مساحت خیس شدگی پیاز رطوبتی مربوط به بافت سنگین می‌باشد. همچنین نتایج نشان داد که در سیستم آبیاری قطره‌ای با جریان‌های پیوسته و پالسی در دبی و بافت‌های مختلف مساحت خیس شدگی پیاز رطوبتی پایین قطره‌چکان در سیستم‌های قطره‌ای سطحی نسبت به سیستم قطره‌ای زیرسطحی بیشتر خواهد بود. نتایج تأثیر کاربرد آبیاری نیز نشان داد که در سیستم‌های قطره‌ای سطحی و زیرسطحی در دبی‌ و بافت‌های مختلف مساحت خیس شدگی پیاز رطوبتی پایین قطره‌چکان در کاربرد آبیاری پالسی 30-30 نسبتاً بیشتر از دو پالس دیگر و پیوسته خواهد بود که در بافت‌ سبک و در سیستم قطره‌ای زیرسطحی این اختلاف به وضوح دیده می‌شود. نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق نشان می‌دهد مساحت خیس شده اطراف قطره‌چکان برای دبی‌ها و خاک‌های مختلف و همچنین شرایط کاربرد پالسی و پیوسته متفاوت می‌باشد در نظر گرفتن این پارامترها در طراحی شبکه‌های آبیاری قطره‌ای باعث افزایش راندمان کاربرد آب و کاهش تلفات عمقی می‌شود.